کودکان ایرانی به دلیل استفاده از اسباب بازی های مسموم به فلزات سنگین در خطر ابتلا به انواع سرطان قرار دارند. نشانه های ورود اسباب بازی های مسموم به زندگی کودکان به صورت آنی بروز نمی کند و گاهی این عوارض 15 سال بعد آشکار می شود.
تا به حال چقدر به کودکی که مشغول بازی کردن با وسایل بازی دور و برش است دقت کرده اید، وقتی کودک در دنیایی غرق شده که هیچ چیز به غیر از آن اسباب بازی نمی تواند در آن نفوذ کند؟ کودکان به کمک اسباب بازیها بطور غیرمستقیم آموزش می بینند و حوادثی که دور و برشان می گذرد را به نوعی در این بازی ها تجربه می کنند. با این وجود و با همه تاکیدی که کارشناسان بر تاثیرپذیری کودکان از چنین وسایلی دارند، در کشور ما هنوز هم اسباب بازی بعنوان یک وسیله لوکس، تزئینی و بی اهمیت تلقی می شود و استانداردهای لازم در مورد آن رعایت نمی شود.
صنعت ساخت اسباب بازی در کشور هنوز با علم روز و فناوریهای مورد استفاده در این صنعت بیگانه است. اما تنها مشکل موجود ضعف کشور، ساخت اسباب بازی بر اساس فناوریهای روز نیست بلکه مشکل نظارت بر اسباب بازیهای وارداتی نیز به شدت احساس می شود به طوری که کودکانمان در اتاقهایشان با اسباب بازیهایی بازی می کنند که می تواند زمینه بیماریهایی آنها را فراهم می کند.
محمد حسین فرجو، دبیر شورای نظارت بر اسباب بازی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان، با تاکید بر اینکه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برنامه ای در زمینه سلامت اسباب بازیها ندارد می گوید:" از لحاظ استانداردهای ایمنی و فیزیکی اسباب بازیها، موسسه استانداردسازی نظارتی را بر روی اسباب بازیهای وارداتی اعمال می کند و از ورود اسباب بازیهایی که برای کودکان مشکلاتی را ایجاد می کند جلوگیری خواهد کرد."
او با تاکید بر اینکه به لحاظ بهداشتی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برنامه ای برای نظارت بر روی اسباب بازی های وارداتی ندارد می افزاید:" نظارت بر استاندارد اسباب بازیها در زمان اپیدمیهایی چون جنون گاوی و آنفلوآنزا از اهمیت خاصی برخوردار است.
دبیر شورای نظارت بر اسباب بازی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان نظارت بر مواد اولیه اسباب بازیها را از دیگر وظایف وزارت بهداشت در این زمینه ذکر و خاطرنشان می کند:" یکی از مواد افزودنی که در اسباب بازیها، پستانک و دندان گیرها به کار می رود روغن DOP بوده است که به دلیل سرطانزا بودن این ماده در کلیه کشورها استفاده از این ماده ممنوع اعلام و ماده جایگزین آن معرفی شده است از این رو باید وزارت بهداشت نظارتهایی را در این زمینه اعمال کند."
تدوین سند سلامت کودک در حوزه اسباب بازی
در حالی که آمریکا ۲۰میلیون اسباب بازی ساخت چین را که حاوی رنگهای سربی و اثراتی از نوعی ماده سمی دیگر بودند مرجوع و اعلام کرده این نوع اسباب بازیها در اثر تماس دست کودکان، منجر به صدماتی به کبد، ششها و سیستم هورمونی بدن آنها می شود، بیش از 95 درصد اسباب بازی های موجود در بازار ایران چینی است که نشان از نقص قوانین کنترلی در کشور دارد.
امروزه استانداردهای مختلفی برای کالای اسباب بازی تعریف می شود که در کشورهای مختلف متفاوت است. در کشور به طور کلی اسباب بازیها از دو نظر(بر اساس استاندارد ملی 4697و6204 موسسه استاندارد) بررسی می گردند:
الف - از نظر شیمیایی که شامل آزمونهای آرسنیک ( حداکثر 25)، آزمون آنتیموان ( حداکثر 60 )، آزمون باریم ( حداکثر 500 )، آزمون کادمیم ( حداکثر 75)؛ آزمون کرم ( حداکثر 60 )، آزمون سرب ( حداکثر 90 ) و آزمون جیوه (حداکثر 60) است.
ب- از نظر فیزیکی که شامل آزمونهای لبه تیز، نوک تیز، سقوط، گشتاور، کشش، فشردگی، مواد، استفاده درست و نادرست، پرتاب و انواع صدا ها و... است.
اما موادی که به عنوان روکش با استفاده از برخی فناوریها از جمله نانو در حوزه اسباب بازی وارد می شوند این استانداردها را رعایت نمی کنند.
محمد حسین فرجو، دبیر شورای نظارت بر اسباب بازی می گوید:" در جلساتی با حضور مسئولان وزارت بهداشت در زمینه لزوم نظارت بر اسباب بازیها برگزار شد، نمایندگان این وزارتخانه از تدوین سند سلامت کودک خبر دادند و اعلام کردند بخشی از این سند در حوزه اسباب بازی است."
کمبود تجهیزات برای اجرای تستهای کیفیت سنجی اسباب بازیها
مدیر کل استاندارد و تحقیقات صنعتی استان تهران، با اعلام غیر استاندارد بودن 27 نمونه اسباب بازی در بازار کشور می گوید:" با توجه به ضرورت استاندارد اجباری اسباب بازی، متأسفانه نتایج آزمون از ۲۷ نمونه اسباب بازی موجود در بازار نشان داد که تمامی اسباب بازیهای آزمون شده از کیفیت بسیار پایینی برخوردار بوده و حتی برخی از آنها از مواد بازیافتی تولید شده است که استفاده از آن برای کودکان بسیار خطرناک و مضر است."
او می افزاید:" انواع سرویس آشپزخانه، بازی و سرگرمی، دوچرخه، ماشین باری، تلفن قلکدار، چرخ و فلک، چرخ خیاطی، پروانه، عروسک، باغ وحش، تفنگ، تیر و کمان، کیسه بوکس، کالسکه عروسک، قلک کلبهای فلزی، ارگ، ماشین کنترلی و موبایل آلوده و مسموم با برندهای مختلف توسط کارشناسان این اداره شناسایی شده است."
به گفته او اسباب بازی از ۲جنبه مشخصات فیزیکی و مکانیکی و وجود فلزات و عناصر سنگین در آن مانند سرب، جیوه، آرسنیک و کروم بررسی میشود و اقلامی هم بهویژه در میان اسباببازیهای وارداتی بودهاند که دارای عناصر سرب و کروم بیش از حدمجاز و مشکلزا برای کودکان بودهاند.
دبیر شورای نظارت بر اسباب بازی در عین حال به وضعیت اجرای تستهای نظارتی بر اسباب بازیها اشاره و خاطرنشان می کند:" در برخی موارد به دلیل نبود تجهیزات آزمایشگاهی در کشور امکان تست مواد اولیه، رنگ و میزان سرب به کار رفته در آن وجود ندارد که در این راستا شورا نگرانیهای خود را از این بابت به مسئولان اعلام کرده است."
او به برخی مواد به کار رفته در اسباب بازیها اشاره می کند و ادامه می دهد:" در ساخت ماشینهای عقب کش به دلیل استفاده از تکنولوژی " دایکاست " (ریخته گری تحت قشار) مقداری سرب خشک در این نوع اسباب بازی وجود دارد. از آنجایی که فلز سرب پرتوزا است لازم است تا میزان پرتوهای آن مورد بررسی قرار گیرد."
فرجو ادامه می دهد:" در این راستا به دست اندرکاران موسسه استاندارد پیشنهاد شد که برای تست اسباب بازیها نیاز به سرمایه گذاری نداریم بلکه می توان با گرفتن Test Report از تولید کنندگان خارجی از سلامت آنها آگاه شد. علاوه بر این می توان به صورت رندوم تعدادی از اسباب بازیها را مورد آزمایش قرار داد و با بررسی گزارش یکساله آن وضعیت آلودگیهای اسباب بازیها را مورد بررسی قرار داد."
ورود قاچاق به حوزه اسباب بازی
فرجو نسبت به عدم نظارت بر استاندارد اسباب بازیهای قاچاق هشدار می دهد و می گوید:" نشانه های ورود اسباب بازیهای مسموم به زندگی کودکان به صورت آنی بروز نمی کند. گاهی این عوارض ۱۵ سال بعد آشکار می شود."
او از ورود ستاد مبارزه با کالاهای قاچاق به حوزه اسباب بازی خبر می دهد و می افزاید:" با ورود این ستاد به حوزه اسباب بازی جلسه ای با حضور مسئولان شورا برگزار شد و مواردی را مطرح کردیم که بر اساس این موارد ۱۲ مورد مصوب شد و از کلیه دستگاه های مرتبط خواسته شد تا وظایف خود را در این حوزه در مدت تعیین شده ای انجام دهند. این امر سبب شد تا حرکت های خوبی در زمینه زمینه قاچاق اسباب بازی صورت گیرد."
گفتنی است عملکرد ضعیف سازندگان داخلی اسباب بازی به ویژه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیز سهم مهمی در رونق اسباب بازی های غیر استاندارد تولید چین و دیگر کشور ها بر عهده دارد