مرتب و هماهنگ بودن دندان ها و فکین نه تنها از جنبه زیبایی، بلکه از جهات دیگری مانند تکلم، تغذیه و تنفس طبیعی، سلامت لثه و مسایل روحی- روانی دارای اهمیت است.

 یکی از سوالاتی که بیماران از متخصصان ارتودنسی می‌پرسند، قابل برگشت بودن مشکلات ارتودنسی بعد از درمان است. بعد از درمان ارتودنسی، نتیجه درمان برای اکثریت بیماران رضایت بخش است. حفظ این نتیجه مستلزم دقت پزشک متخصص ارتودنسی، همکاری بیمار در استفاده از وسایل نگهدارنده و عوامل مرتبط با رشد طبیعی بیمار است.

به طور کلی اگر درمان با روش صحیح و توسط متخصص ارتودنسی انجام شده باشد، امکان برگشت درمان به 5 درصد هم نمی‌رسد.

مشکلات ارتودنسی که بعد از درمان برمی گردند

برگشت درمان ارتودنسی به سه شکل کلی برگشت مشکلات فکی، برگشت کجی دندان و بازشدن فضا در ناحیه دندان‌های کشیده شده خود را نشان می‌دهد.

1- مشکلات فکی: در کسانی است که درمانشان طی یا قبل از بلوغ انجام شده است و با ادامه رشد، ناهنجاری ارتودنسی مجددا خود را نشان می‌دهد. این مشکل در اغلب موارد در کسانی بروز می‌کند که دارای فک پایین جلوآمده هستند و در اغلب موارد با بهترین درمان هم خطر برگشت را دارد.

ماهیت این مشکلات طوری است که متخصص ارتودنسی از خطر برگشت آگاه بوده و مزایا و خطرات درمان را در ابتدا به والدین بیمار گوشزد نموده و با توافق آن ها شروع به درمان می‌کند.

2- کجی دندانی: در مواردی رخ می‌دهد که متخصص ارتودنسی برای رعایت مصلحت بیمار و به دست آوردن نتیجه عمدتا زیباتر و طبیعی‌تر، تمایلی برای کشیدن دندان نداشته و طرح درمان را بر مبنای درمان بدون کشیدن دندان طرح‌‌ریزی می‌کند. به این امید که با کمترین خطر، بهترین درمان را انجام دهد.

وی با مطلع بودن از این موضوع، در صورت برگشت، درمان مجددی را با کشیدن دندان یا استفاده از روش‌های جانبی مثل جراحی فک به بیمار پیشنهاد می‌کند.

یادآوری این نکته مهم است که تغییرات دندانی مرتبط با افزایش سن و رشد به عنوان برگشت درمان ارتودنسی طبقه‌بندی نمی‌شوند.

این تغییرات دندانی عمدتا در دوره چند سال بعد از درمان ارتودنسی به طور ناچیز اتفاق می‌افتد. عمده مشکلاتی که به عنوان برگشت درمان ارتودنسی مطرح است، آن هایی هستند که طی شش ماه پس از باز کردن دستگاه‌های ثابت ارتودنسی، خود را نشان می‌دهند.

3- بازشدن فضا در ناحیه دندان‌های کشیده شده: در افرادی که دندان کشیده شده است، برگشت درمان عمدتا با باز شدن فضا در ناحیه دندان‌های کشیده شده خود را نشان می‌دهد که شیوع این مساله قابل توجه نیست.

در این موارد، بسته به مقدار باز شدن فضا و شکل و اندازه طبیعی دندان، درمان مجدد یا استفاده از درمان‌های بازسازی اندازه طبیعی دندان توصیه می‌شود.

هدف متخصص ارتودنسی این نیست که تمامی ‌دندان‌ها را با زور و اعمال نیرو در محل ثابتی نگه دارد، بلکه این هماهنگی اجزاست که باعث حفظ یک دندان در یک موقعیت می‌شود که در نهایت توسط این اجزا یعنی دندان‌ها، استخوان فک، عضلات و بافت‌های نرم ناحیه صورت می‌گیرد.

چگونه به درمان ارتودنسی خود کمک کنیم؟

در این میان آنچه اهمیت ویژه ای دارد همکاری بیمار با پزشک است که اگر این عامل در کنار عوامل فوق قرار گیرد، بدون شک دوره درمان کوتاه تر و دلپذیرتری خواهید داشت.

پس به نکات زیر توجه کنید:

- دستورات پزشک معالج را به دقت انجام دهید.

- از براکت های متحرک در مقابل خطرات شکستن و گم شدن محافظت کنید. براکت ها، همان نگین های فلزی روی دندان های شما در حین ارتودنسی هستند.

- با استفاده نکردن از مواد سخت و نجویدن ناخن و مداد، از شکستن براکت ها جلوگیری کنید، چرا که در اثر شکستن براکت ها، ضمن صرف هزینه اضافی ممکن است مراحل قبلی درمان تکرار شود و در نتیجه مدت درمان افزایش یابد.

- با رعایت بیشتر بهداشت، از بیمار شدن لثه ها و تغییر رنگ و پوسیدگی دندان ها جلوگیری کنید.

- با حضور مرتب و منظم در وقت های مراجعه، وقفه ای در انجام درمان ایجاد نکنید.

- دقت کنید که هر بیمار ارتودنسی روش و وسایل درمانی خاص خود را دارد. پس هیچگاه خود را با دیگر بیماران ارتودنسی مقایسه نکنید.

- در صورت شل شدن بندها یا جدا شدن براکت ها از روی دندان و همچنین خم شدن سیم های ارتودنسی، در اسرع وقت با پزشکان معالج خود تماس بگیرید.

- در صورت احساس درد شدید تا حدی که شما را مجبور به استفاده از مسکن نماید، حتماً با پزشک خود تماس بگیرید.

چه عواملی می تواند سبب این مشکلات گردد؟

تجربه نشان داده است که استفاده از موادغذایی سخت نظیر ته دیگ و یا به دندان کشیدن گوشت همراه استخوان و برخورد هر چیز سخت با براکت نظیر خارج کردن هسته میوه هایی نظیر هلو، زردآلو و... با کمک دندان ها می تواند سبب جدا شدن براکت ها از روی دندان ها گردیده و یا سبب تغییر شکل سیم های ارتودنسی شود.

همچنین ادامه عاداتی نظیر جویدن ناخن، نوک مداد و ته خودکار می تواند احتمال شکستن و براکت ها را افزایش دهد.

باید دقت کرد هنگام مسواک زدن چنانچه قسمت سخت مسواک با نیروی زیاد به براکت یا سیم برخورد کند می تواند سبب بروز اشکال گردد.

بنابراین بهتر است از این موارد دوری کنید:

- هسته میوه ها را خارج از دهان بیرون آورده و از گوشت یا پوره میوه استفاده کنید.

- از عاداتی نظیر جویدن ناخن و مداد دوری کنید.

- هنگام مسواک زدن دقت لازم برای جلوگیری از صدمه به سیم و براکت را داشته باشید. همچنین سعی کنید در طول درمان ارتودنسی از وارد آمدن هر گونه ضربه به دهان جلوگیری کنید. این ضربه ها ممکن است علاوه بر شکستن براکت، جراحاتی به لب و بافت های دهان هم وارد کند.

- در خصوص پلاک های ارتودنسی متأسفانه بارها دیده شده است که بسیار نسبت به نگهداری آن بی توجهی کرده و هنگام خارج ساختن، یا آن ها را گم می کند، یا زیردست و پا شکسته است. بنابراین باید توجه شود در مواقعی که پلاک با هدگیر درآورده می شود، اولاً در جعبه مخصوص قرار گیرد و ثانیاً در محلی باشد که فراموش با مفقود نشود و در معرض ضربه نباشد.

- چنانچه از پلاک متحرک خود به هر دلیل برای مدت طولانی استفاده نمی کنید، آن را در یک لیوان پر از آب نگهداری کنید تا تغییر حجم ندهد.

- در مورد هدگیر ضمن به کارگیری توصیه های پزشک معالج باید توجه کرد که هنگام بازی و ورزش به خصوص دوچرخه سواری و ورزش هایی که امکان ضربه مستقیم به آن وجود دارد، از این وسایل استفاده نشود، زیرا امکان وقوع صدمات جدی وجود دارد.